Ontdeck de held (inn) en van Enckhuysen

Twaalfjarig Bestand

Ten tijde van de 80-jarige oorlog (1568-1648) was Nederland verdeeld in de Noordelijke Nederlanden en de Zuidelijke Nederlanden. Toen in 1609 besloten werd tot een wapenstilstand, het Twaalfjarig Bestand, waren veel bewoners van de Nederlanden voor het eerst in 40 jaar tijd in staat om familie te bezoeken, die in het andere deel van de Nederlanden woonde. Dit gold ook voor Aagje uit Enkhuizen. Zij wilde uit nieuwsgierigheid graag eens Antwerpen in de Zuidelijke Nederlanden bezoeken.

Antwerpen
Die gelegenheid deed zich voor toen ze mee kon met een vriend van haar man. Hij was schipper en heette Freekbuur. Hij vertrok naar Antwerpen en Aagje mocht na toestemming van haar man mee. In Antwerpen aangekomen moest Freekbuur een aantal zaken regelen, en hoewel hij Aagje vroeg op het schip te blijven wachten, ging Aagje uit nieuwsgierigheid de straat op. Ze werd daar aangesproken door een man met de woorden: “Goededag, mijn nichteken”. Door deze woorden dacht Aagje meteen dat de man haar neef Jan van Spanjen was, over wie ze veel gehoord had. Maar de man was haar neef niet en “nichteken” was een normale manier om een meisje te begroeten in de Zuidelijke Nederlanden. Aagje wist dit niet en vertelde alles over zichzelf.

Nieuwsgierig Aagje kijkt uit het raam, op een gevelsteen van het Snouck van Loosenhuis aan de Dijk.

Honderd gulden
Ze vertelde waar ze vandaan kwam en ze vertelde ook dat ze honderd gulden op zak had. De Brabander vond dit geldbedrag interessant en besloot Aagje de stad te laten zien. Al gauw kwamen ze in een kroeg terecht, waar de man Aagje dronken voerde. Uiteindelijk werd Aagje zo dronken dat ze in slaap viel. De man pakte haar geld af en kocht er samen met zijn vrienden allemaal drank van. Toen hij Aagje van haar geld, sieraden en kleren had beroofd, besloot de man haar in andere kleren ergens op de stoep van een deftig huis achter te laten.

Schaamte
Toen ze weer bij kennis kwam, stonden er allemaal mensen om haar heen. Ze vroeg deze mensen naar haar neef Jan van Spanjen. Niemand wist wie dat was en uiteindelijk werd ze gevonden door schipper Freekbuur. Toen kwam ze er achter dat ze van haar honderd gulden bestolen was. Aagje schaamde zich een ongeluk en keerde bedroefd weer met Freekbuur terug naar Enkhuizen. De nieuwsgierigheid om in haar eentje Antwerpen te ontdekken kwam Aagje dus duur te staan. De uitdrukking ‘nieuwsgierig aagje’ leeft in het hedendaagse Nederlands nog steeds voort.

De scheepvaart, handel en visserij maakten van Enkhuizen een bruisende stad.In het begin van de zeventiende eeuw komt een grote stadsuitbreiding tot stand. De Koepoort verhuist van de Nieuwmarktspijp naar haar huidige plek. De Vest wordt aangelegd en samen met de bastions vormt dit een voorbeeld van vestingbouwkunde. Daarnaast worden woningen, pakhuizen en schepen gebouwd. De bruisende Haringstad trekt enkele bijzondere portretten aan of brengt deze voort.

Eén van hen is plantkundige doctor Bernardus Paludanus (of eigenlijk Berend ten Broecke), die zich in 1586 als stadsdokter in Enkhuizen vestigt. Hij heeft een kruidentuin met vreemdsoortige gewassen en verzamelt rariteiten uit alle oorden van de wereld. Veel vreemdelingen en zelfs vorsten komen naar Enkhuizen om de tuin en zijn rariteitenkabinet te bekijken.

In 1591 doen de curatoren van de Leidse Universiteit een vergeefse poging om hem te winnen voor de hortus medicus in Leiden. Paludanus is bevriend met Jan Huygen van Linschoten en Lucas Janszoon Waghenaer. Paludanus sterft in 1633 op ruim 82-jarige leeftijd en ligt begraven in de Zuiderkerk.

Zacheus de Jager en Margaretha van Berensteyn

Een markant Enkhuizer echtpaar wordt gevormd door medicus en wetenschapper Zacheus de Jager en zijn vrouw Margaretha van Berensteyn.

Het echtpaar behoort tot de rijkste bovenlaag van de stad. Helaas loopt het huwelijk in 1649 uit op een grote ruzie, die in die tijd het gesprek van de dag moet zijn geweest. Uiteindelijk verlaat Margaretha haar man en neemt al haar spullen mee. Los van dit turbulente huwelijk heeft De Jager een belangrijke bijdrage geleverd aan de wetenschap van de anatomie.

Hier is een schilderij van bewaard gebleven. Dit is bijzonder, omdat er slechts tien van Rembrandt de beroemdste is. Deze anatomische lessen staan symbool voor het innovatieve karakter van Nederland in de gouden eeuw en markeren het begin van de empirische wetenschap.

Voor het eerst komen mensen in Europa los van het allesomvattende idee van God. De Bijbel is niet langer de verklaring voor alles. De mens gaat op zoek naar de tastbare werkelijkheid en keren het lichaam binnenstebuiten.

Bekijk ook de Schatten uit de Gouden Eeuw!